
سرقفلی؛ قوانین جدید، نحوه انتقال و محاسبه 1404
سرقفلی مغازه، حقی برای بهرهبرداری از ملک تجاری است که قرارداد، ارزشگذاری و انتقال آن نکات حقوقی ویژهای دارد و مشاوره با کارشناس برای جلوگیری از اختلاف ضروری است.
فهرست مطالب
سرقفلی مغازه؛ نکات حقوقی، قراردادی و راهکارهای جلوگیری از اختلاف
سرقفلی یکی از مفاهیم پرکاربرد و مهم در بازار املاک تجاری ایران است که دانستن جزئیات آن چه برای مالکین و چه برای مستاجران ضرورت دارد. بسیاری از اختلافات و تصمیمات مهم مالی در خرید، اجاره یا تخلیه مغازهها و املاک تجاری، به موضوع سرقفلی گره خورده است. اما هنوز برای بسیاری، تفاوت سرقفلی با دیگر حقوق مرتبط با ملک و نحوه ثبت یا انتقال آن، بهطور کامل شناختهشده نیست. در این مقاله بهار مسکن تلاش کردهایم با لحن حرفهای و به زبانی ساده، ابعاد مختلف سرقفلی، قوانین جدید، چالشها و نکات کلیدی را بررسی کنیم تا مسیر معاملات امنتر و آگاهانهتر باشد.

سرقفلی چیست و چرا اهمیت دارد؟
سرقفلی مفهومی حقوقی است که در معاملات املاک تجاری، بهویژه برای مغازهها و واحدهای تجاری، اهمیت بسیاری دارد. به زبان ساده، سرقفلی به حقی گفته میشود که به موجب آن، مستأجر یک ملک تجاری در ازای دریافت مبلغ مشخصی از مالک یا مستأجر جدید، حق استفاده و بهرهبرداری از ملک را به دست میآورد. سرقفلی معمولاً در کنار قرارداد اجاره مطرح میشود ولی ماهیت آن با اجاره تفاوتهایی جدی دارد.
اهمیت سرقفلی به چند دلیل است:
حفظ حقوق مستأجر: سرقفلی نوعی اطمینان خاطر برای مستأجر فراهم میکند که تا زمان پایان قرارداد و طبق قانون، امکان ادامه فعالیت شغلی در ملک تجاری را داشته باشد.
سرمایهگذاری و ارزش افزوده: پرداخت سرقفلی میتواند به عنوان نوعی سرمایهگذاری تلقی شود؛ زیرا در بسیاری از مواقع، ارزش سرقفلی با گذشت زمان و رونق کسبوکار افزایش مییابد.
نقش کلیدی در اختلافات: دانستن حدود و شروط سرقفلی، باعث میشود در مواقع اختلاف بین مالک و مستأجر یا انتقال سرقفلی به شخص دیگر، حقوق افراد بهتر حفظ شود.
بنابراین، آگاهی از جزئیات سرقفلی، به صاحبان مشاغل و مالکین املاک تجاری کمک میکند تا با امنیت و آگاهی بیشتری نسبت به خرید، اجاره یا انتقال این حق عمل کنند.

بیشتر بخوانید:بیمه ساختمان 1404 | انواع، پوششها و راهنمای انتخاب
تفاوت سرقفلی با حق کسب و پیشه یا تجارت
بسیاری از افراد تصور میکنند «سرقفلی» و «حق کسب و پیشه یا تجارت» یک مفهوم حقوقی واحد هستند، در حالی که این دو تفاوتهای مهمی با یکدیگر دارند و هرکدام منشأ و آثار قانونی متفاوتی دارند.
تعریف حق کسب و پیشه یا تجارت
حق کسب و پیشه یا تجارت، حقی است که به مستأجر یک ملک تجاری به دلیل فعالیت اقتصادی و جذب مشتری در آن مکان تعلق میگیرد. این حق معمولاً بر اثر سالها فعالیت، ایجاد اعتبار و شهرت کسبوکار مستأجر در محل به وجود میآید و حتی بدون پرداخت مبلغ سرقفلی، مستأجر با کسب این حق، تا حدی از حمایت قانون برای ادامه فعالیت برخوردار میشود.
تفاوتهای کلیدی
منشأ قانونی
سرقفلی معمولاً بر اساس توافق طرفین و پرداخت مبلغی مشخص هنگام انعقاد قرارداد اجاره به مستأجر تعلق میگیرد.
حق کسب و پیشه ناشی از قانون و سالها فعالیت مستأجر در ملک است و به تدریج شکل میگیرد.
نحوه انتقال و واگذاری
سرقفلی قابل خرید و فروش و انتقال به غیر است، اما انتقال حق کسب و پیشه دارای شرایط خاص و گاهی ممنوعیتهایی است.
قوانین حاکم
سرقفلی عمدتاً تحت شمول قانون سال ۱۳۷۶ و مقررات جدید قرار میگیرد.
حق کسب و پیشه به قوانین قدیمیتر (قانون روابط موجر و مستأجر مصوب ۱۳۵۶) مربوط میشود.
حق تخلیه
در سرقفلی، مالک در شرایطی مثل نیاز شخصی یا نقض قرارداد، امکان درخواست تخلیه ملک را دارد و مستأجر مبلغ سرقفلی را دریافت میکند.
در حق کسب و پیشه، روند تخلیه سختتر و عمدتاً در صورت تحقق شرایط خاص (مثلاً پرداخت حق کسب به مستأجر) امکانپذیر است.
در حالی که هر دو حق میتوانند تضمینهایی برای مستأجر ایجاد کنند، شناخت دقیق تفاوتهای آنها، چه برای موجران و چه برای مستأجران، از زیانهای مالی و مشکلات حقوقی جلوگیری خواهد کرد.

انواع سرقفلی و کاربردهای هر نوع
سرقفلی در بازار املاک تجاری ایران بسته به نوع ملک و شرایط قرارداد میتواند اشکال مختلفی داشته باشد. شناخت این انواع، به خریداران، مستاجرین و مالکان کمک میکند تا معاملات شفافتر و کمریسکتری داشته باشند.
۱. سرقفلی پرداختی به مالک (سرقفلی توافقی)
در این حالت، موجر (مالک) هنگام عقد قرارداد اجاره، مبلغی را به عنوان سرقفلی از مستاجر دریافت میکند. این نوع سرقفلی معمولاً با توافق دو طرف و ذکر مبلغ در قرارداد به رسمیت شناخته میشود و پس از پایان قرارداد، مستاجر حق فروش یا انتقال آن را با شرایط معین دارد. این شیوه بیشتر در املاک تجاری و مغازهها رایج است.
۲. سرقفلی قانونی (بر اساس قانون مصوب)
در برخی موارد، سرقفلی بر اساس مقررات قانونی و به موجب فعالیت طولانیمدت مستاجر در ملک تعلق میگیرد. در این حالت، حتی بدون پرداخت وجه سرقفلی، مستاجر با ادامه فعالیت و جذب مشتری، حقوقی برای ماندن و انتقال حق خود خواهد داشت.
۳. سرقفلی املاک وقفی (سرقفلی اوقاف)
سرقفلی در املاک متعلق به اوقاف، مطابق ضوابط و مقررات اوقاف انجام میشود و انتقال، تخلیه یا تغییر کاربری آن نیازمند هماهنگی با اداره اوقاف است. این موضوع امروزه مخصوصاً برای کسبوکارهایی که ملک آنها وقفی است، اهمیت اساسی دارد.
۴. سرقفلی املاک اداری و غیرتجاری
هرچند سرقفلی عمدتاً مربوط به مغازهها و فعالیتهای کسب و کار است، برخی املاک اداری و دفاتر کار نیز بر اساس عرف یا توافق، مشمول سرقفلی میشوند. شرایط و نحوه انتقال در این املاک معمولاً در قرارداد مشخص میشود.
کاربردهای سرقفلی
افزایش امنیت و ثبات کسبوکار برای مستأجر
امکان نقل و انتقال حق بهرهبرداری از ملک بدون تغییر مالکیت رسمی
استفاده به عنوان ارزش افزوده و سرمایهگذاری در کسبوکار
سهولت انتقال کسب و فروش بیزینس مستقر در ملک اجاری

بیشتر بخوانید:سند زدن خانه، آپارتمان و ملک | مراحل، هزینه و قوانین
ارزشگذاری و محاسبه سرقفلی و عوامل مؤثر
تعیین ارزش سرقفلی یکی از مهمترین مراحل در معاملات املاک تجاری است. قیمت سرقفلی تنها به مبلغ اولیه توافق یا پرداختشده محدود نمیشود، بلکه عوامل مختلفی میتوانند در ارزشگذاری آن نقش داشته باشند و نادیده گرفتن آنها ممکن است باعث اختلاف یا ضرر طرفین شود.
عوامل مؤثر در ارزش سرقفلی
موقعیت ملک: هر چه ملک تجاری یا مغازه در نقطهای پرترددتر و مناسبتر باشد (مثلاً خیابان اصلی، نزدیک مراکز خرید یا حملونقل)، سرقفلی آن ارزش بالاتری پیدا میکند.
قدمت فعالیت کسبوکار: تجربه کاری و اعتبار کسبوکار مستأجر در همان محل، تأثیر مستقیمی بر ارزش سرقفلی دارد. مشتریان ثابت، شهرت محلی و سابقه کاری، سرقفلی را باارزشتر میکند.
مساحت و نوع کاربری: واحدهای بزرگتر یا با کاربریهای خاص (مثلاً فستفود یا داروخانه) معمولاً سرقفلی بالاتری دارند.
مدت زمان باقیمانده از قرارداد: هرچه قرارداد اجاره بلندمدتتر باشد، احتمالاً ارزش سرقفلی نیز بیشتر است.
شرایط حقوقی ملک: املاکی که مشکلی در سند، مالکیت یا نوع کاربری ندارند و از نظر قانونی بدون ریسک هستند، سرقفلی ارزشمندتری خواهند داشت.
امکانات ملک: داشتن پارکینگ، انبار، vitrine (ویترین مناسب)، یا سایر تسهیلات، ارزش سرقفلی را بالا میبرد.
نوع مالکیت (شخصی یا وقفی): املاک وقفی معمولاً شرایط خاص خود را دارند و این موضوع باید در ارزشگذاری لحاظ شود.
روشهای معمول محاسبه سرقفلی
عرف بازار: مهمترین معیار، توافق طرفین با توجه به معاملات مشابه در منطقه است؛ یعنی نهایتاً این بازار و معاملات اخیر قیمت سرقفلی را مشخص میکند.
کارشناسی رسمی دادگستری: در شرایطی که طرفین اختلاف داشته باشند یا برای مسائل حقوقی (مثلاً انتقال یا تخلیه اجباری)، ارزشگذاری توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام میشود، که همه عوامل حقوقی و فنی را لحاظ میکند.
محاسبه برمبنای درآمد: گاهی مالک یا کارشناس، ارزش سرقفلی را بر اساس سود سالانه یا میزان فروش کسبوکار برقرارشده در ملک ارزیابی میکند.

نکات حقوقی و قراردادی سرقفلی
یکی از مهمترین موضوعات در خرید، فروش یا اجاره سرقفلی، آگاهی از جنبههای حقوقی و تنظیم قرارداد بهصورت دقیق و روشن است. قوانین مرتبط با سرقفلی در سالهای اخیر تغییراتی داشته و بیتوجهی به نکات حقوقی، میتواند منجر به اختلافات و حتی تضییع حقوق طرفین شود.
۱. لزوم ثبت قرارداد سرقفلی
هرگونه توافق مربوط به سرقفلی، چه در زمان خرید، فروش، اجاره یا انتقال، بهتر است به طور رسمی و مکتوب منعقد و در دفترخانه ثبت شود. این کار نهتنها امکان اثبات حق را فراهم میکند، بلکه جلوی بسیاری از اختلافات احتمالی را میگیرد.
۲. مشخصات دقیق ملک و طرفین
در قرارداد سرقفلی باید نشانی و مشخصات ملک تجاری، اطلاعات کامل طرفین (مالک، مستاجر یا منتقلالیه)، مبلغ دقیق سرقفلی و شرایط پرداخت کاملاً مشخص شود.
۳. شرایط انتقال و واگذاری
لازم است وضعیت انتقال سرقفلی و شرایط آن در قرارداد روشن شود. در برخی موارد، انتقال سرقفلی فقط با رضایت مالک امکانپذیر است یا ممکن است مستاجر بتواند بدون اجازه مالک سرقفلی را واگذار کند؛ از این رو تعیین صریح این موضوع در قرارداد اهمیت دارد.
۴. تخلیه ملک سرقفلی
شرایط و ضوابط تخلیه ملک دارای سرقفلی باید در توافق یا قرارداد قید شود؛ مثلاً اگر مالک نیاز شخصی به ملک پیدا کند یا مستاجر تعهدات خود را به انجام نرساند، فرآیند تخلیه باید بر اساس قانون و با رعایت حقوق مستاجر انجام شود.
۵. قانون سرقفلی و تغییرات آن
توجه داشته باشید که قوانین مربوط به سرقفلی طی سالهای گذشته تغییراتی داشتهاند. مثلاً قانون روابط موجر و مستاجر مصوب سال ۱۳۷۶ و اصلاحات بعدی، چارچوبهای جدیدی برای حق سرقفلی و نحوه انتقال آن پیشبینی کردهاند. اطلاع از آخرین اصلاحات و مصوبات قانونی، نقش کلیدی در تنظیم قراردادها و دفاع از حقوق طرفین دارد.
۶. مالیات و هزینههای انتقال
در زمان انتقال سرقفلی یا تنظیم قرارداد جدید، باید به هزینهها و مالیات مربوط به سرقفلی نیز توجه شود، چون معمولا انتقال سرقفلی مشمول مالیات است و این موضوع باید بین طرفین شفاف شود.

بیشتر بخوانید:طلا بخریم یا زمین؟ (سرمایهگذاری در 1404)
چالشها و مشکلات سرقفلی در سال ۱۴۰۴
اگرچه سرقفلی به عنوان یک ابزار مهم برای امنیت و تداوم کسبوکار در املاک تجاری مطرح است، اما در عمل، فعالان بازار و مالکان با چالشها و مشکلات متعددی روبهرو هستند—بهویژه در شرایط اقتصادی و قانونی سال ۱۴۰۴. در این بخش به مهمترین این چالشها اشاره میکنیم:
۱. ابهام در قراردادهای قدیمی و جدید
یکی از رایجترین مشکلات، اختلافاتی است که به علت تغییر مداوم قوانین یا انعقاد قراردادهای مبهم بهوجود میآید. بسیاری از قراردادهای سرقفلی که سالها پیش بسته شدهاند، تطبیق کاملی با قوانین جدید ندارند و این موضوع میتواند در هنگام انتقال یا تخلیه ملک، موجب اختلاف و سردرگمی طرفین شود.
۲. چالشهای سرقفلی املاک اداری
با اینکه سرقفلی عمدتاً در املاک تجاری و مغازهها معنا پیدا میکند، اما در سالهای اخیر واگذاری دفاتر اداری و فضاهای کاری با عنوان سرقفلی هم رواج یافته است. در این نوع املاک به علت نبود مقررات صریح و گاهی اوقات سکوت قانون، زمینه بروز اختلافات حقوقی بین مالک و بهرهبردار بیشتر خواهد بود.
۳. سرقفلی املاک وقفی و اوقاف
املاک وقفی به دلیل تعلق به موقوفه و نظارت اداره اوقاف، شرایط و ضوابط خاصی برای سرقفلی دارند. انتقال، اجاره یا تخلیه این املاک معمولاً نیازمند دریافت مجوز یا طی کردن فرآیندهای اداری خاص است و در مواردی ممکن است حقوق بهرهبرداران به طور کامل تضمین نشود.
۴. تعیین ارزش و محاسبه عادلانه
تغییرات سریع اقتصادی در سال ۱۴۰۴، نوسان قیمت ارز و رکود یا رونق بازار ممکن است باعث شود تعیین ارزش واقعی سرقفلی دچار اشکال شود. اگر قیمتگذاری سرقفلی بر پایه عرف یا ارزیابی غیرکارشناسی باشد، دعوا بر سر بهای واقعی سرقفلی و نحوه محاسبه آن میتواند منجر به پیگیریهای حقوقی و حتی توقف معامله شود.
۵. مشکلات مرتبط با تخلیه
تخلیه ملک دارای سرقفلی، چه در املاک شخصی و چه در املاک وقفی، همواره چالشبرانگیز بوده است. قوانین، شرایط سختگیرانهای در روند تخلیه سرقفلی دارند تا از حقوق کسبشده مستأجران محافظت شود. اما کمتوجهی به ضوابط قانونی یا توافقات قراردادی موجب میشود برخی مالکان یا مستأجران با مشکلات عدیده در روند تخلیه مواجه شوند.
۶. عدم آگاهی حقوقی افراد
یکی از اصلیترین مشکلات، آشنایی ناکافی بسیاری از موجرین و مستاجرین با قوانین و حقوق مرتبط با سرقفلی است. این موضوع زمینهساز سوءاستفادهها یا بروز اختلافات پیچیده خواهد بود. مشاوره با کارشناس حقوقی پیش از معامله میتواند مانع بسیاری از این چالشها شود.

سرقفلی در قم؛ ویژگیها، روندها و نکات بومی
شهر قم به عنوان یکی از کلانشهرهای مذهبی و تجاری کشور، شرایط اختصاصی در حوزه سرقفلی املاک تجاری و مغازه دارد. ویژگیهای منحصر به فرد بازارهای شهری قم، حضور گسترده املاک وقفی، و همچنین تفاوت در عرفهای معاملاتی نسبت به دیگر شهرها، باعث شده سرقفلی در این شهر پیچیدگیها و نکات مخصوص به خود را داشته باشد.
۱. سهم بالای املاک وقفی در قم
قم به دلیل پیشینه مذهبی و وجود بارگاه حضرت معصومه (س)، جزو شهرهایی است که بخش قابل توجهی از املاک و بازارهای آن، وقفی یا تحت نظارت اداره اوقاف است. این مسئله موجب میشود قوانین و مقررات سرقفلی، با تأکید خاص بر مجوز اداره اوقاف و شرایط ویژه وقفی بودن ملک اعمال شود. فرآیند انتقال یا رهن سرقفلی در این املاک معمولاً طولانیتر است و مشورت با وکیل یا کارشناس آگاه توصیه میشود.
۲. تفاوت عرف بازار در سرقفلی
در بازارهای اصلی قم همچون پاساژها، بازار کهنه، بازار نو و مغازههای اطراف حرم، ارزش سرقفلی تابع عرفهای خاص محلی است که ممکن است متفاوت از تهران و سایر شهرها باشد. اعتبار کسبوکارهای قدیمی (حتی بدون سند رسمی)، نقش مهمی در تعیین ارزش سرقفلی دارند.
۳. حساسیت در قراردادها و مسائل حقوقی
در قم، به دلیل ورود نهادهای مذهبی، نقش مشاوران حقوقی و دفاتر ثبت اسناد رسمی در معاملات سرقفلی پررنگتر است. لازم است علاوه بر قرارداد عادی میان مالک و مستاجر، حتماً مدارک وقفی بودن یا نبودن ملک، مجوزهای لازم از اداره اوقاف، و شرایط انتقال سند به روشنی تعیین گردد تا از بروز مشکلات در آینده جلوگیری شود.
۴. بازار پررونق اجاره و خرید سرقفلی در قم
نزدیکی به مراکز زیارتی و حضور زائران، باعث رونق فوقالعاده کسبوکار در محدودههای تجاری شهر قم شده است. این امر سرقفلی را به یک دارایی با ارزش و گاهی با رشد چشمگیر تبدیل کرده است؛ بنابراین خرید یا اجاره سرقفلی در این مناطق نیاز به تحقیق و ارزیابی دقیق با توجه به گردش مالی و موقعیت مغازه دارد.
۵. چالشهای تخلیه و انتقال سرقفلی املاک وقفی
در قم، تخلیه یا انتقال سرقفلی به علت قوانین خاص املاک وقفی ممکن است با پیچیدگیهای بیشتری همراه باشد؛ اخذ رضایت اداره اوقاف و رعایت شرایط شرعی و قانونی گاهی زمانبر است و توصیه میشود مستاجران و خریداران سرقفلی قبل از اقدام نهایی، تمامی این نکات را به دقت بسنجند.

بیشتر بخوانید:راهنمای کامل دریافت وام مسکن در قم (1404)
خرید و اجاره مغازه در قم با بهار مسکن
اگر به دنبال خرید یا اجاره سرقفلی مغازه در شهر قم هستید، باید بدانید که مهمترین پروژههای تجاری جدید با موقعیت عالی، در منطقه در حال توسعه فراشاهی قم قرار دارند.
شرکت سرمایه گذاری مسکن و ساختمان قطب خاورمیانه (بهار مسکن)، به عنوان یکی از معتبرترین مجموعههای فعال در بازار املاک تجاری و مغازه در قم، بهترین گزینه برای سرمایهگذاری مطمئن، خرید و اجاره مغازه سرقفلی در پروژههای مدرن این شهر است.
معرفی بهار مسکن و پروژههای تجاری
بهار مسکن با حدود ۱۰۰ واحد تجاری فعال و متنوع در منطقه فراشاهی، ارائهدهنده پروژههای بهروز و مدرن جهت خرید و اجاره مغازه با سرقفلی معتبر است.
پروژههای بهار مسکن مناسب خانوادهها و سرمایهگذاران بوده و ضمن تضمین قانونی معاملات، خدمات مشاوره تخصصی در حوزهی خرید سرقفلی، تنظیم قرارداد و انتقال را نیز ارائه میدهد.
امکان مشاهده پروژههای تجاری، خرید و اجاره مغازه در قم و مقایسه واحدها در صفحه اختصاصی بهار مسکن فراهم است.
چرا بهار مسکن؟
یکی از بزرگترین مجموعه مجری و سازنده آپارتمان و پروژه تجاری در قم
بیش از ۱۰۰ واحد تجاری فعال در منطقه فراشاهیه
پیشفروش، واگذاری و اجاره واحدهای تجاری با قرارداد رسمی و بدون واسطه
دسترسی به طرحهای فروش قسطی و تسهیلاتی ویژه
همراهی کامل از انتخاب تا انتقال و تحویل واحد

جمعبندی و توصیههای پایانی بهار مسکن درباره سرقفلی
سرقفلی یکی از مهمترین مفاهیم حقوقی و اقتصادی در حوزه املاک تجاری، مغازهها و حتی برخی املاک اداری است که آگاهی از جزییات آن میتواند از بسیاری مشکلات و اختلافات آینده جلوگیری کند. همانطور که دیدیم، تعامل میان مستاجر و مالک، شرایط خاص املاک وقفی، اهمیت ثبت رسمی قرارداد سرقفلی و نقش کارشناسی در ارزشگذاری، همگی نکاتی کلیدی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.
توصیههای کاربردی برای معامله سرقفلی
حتماً قبل از هر اقدام حقوقی یا مالی با یک کارشناس یا وکیل متخصص مشورت کنید.
قرارداد سرقفلی را به صورت دقیق، شفاف و رسمی تنظیم و ثبت کنید تا از بروز اختلافات احتمالی پیشگیری شود.
در انتقال یا معامله سرقفلی املاک وقفی یا اوقاف، مقررات اداره اوقاف را جدی بگیرید و از دریافت مجوز اطمینان حاصل کنید.
در ارزشگذاری سرقفلی، به عوامل مؤثر اقتصادی و عرف بازار توجه کنید و در صورت امکان از کارشناس رسمی استفاده نمایید.
شرایط تخلیه و نحوه پایان قرارداد را به طور شفاف در متن قرارداد ذکر کنید.
با رعایت این نکات، افراد میتوانند با اطمینان خاطر بیشتری اقدام به خرید، فروش یا اجاره سرقفلی نمایند و از آسیبهای رایج در معاملات ملکی جلوگیری کنند.
بهار مسکن، همراه مطمئن شما در معاملات امن و موفق سرقفلی و املاک تجاری در قم
سوالات پر تکرار :
ارسال نظر :
نظرات :
-
نظری برای نمایش وجود ندارد!