
مالیات بر نقل و انتقال ملک | راهنمای 1404
راهنمای کامل مالیات نقل و انتقال ملک در ایران: نرخ و فرمول محاسبه ۱۴۰۴، مدارک و مراحل، معافیتها، جریمه، اعتراض و پاسخ به پرتکرارترین سوالات حقوقی و اجرایی برای مالکان.
هرآنچه باید درباره مالیات نقل و انتقال ملک بدانید
خرید و فروش ملک، چه مسکونی، چه تجاری و اداری، در کنار قَدَمهای حقوقی و مالی، همیشه با نگرانیها و سؤالات متعددی درباره هزینههای قانونی همراه است. یکی از مهمترین و تعیینکنندهترین هزینههایی که هر فروشنده و خریدار با آن روبرو میشود، مالیات نقل و انتقال ملک است.
این مالیات نه تنها فروش خانههای معمولی را شامل میشود، بلکه انتقال سند مغازه، دفتر کار، زمینهای تجاری و حتی املاک اداری را هم در بر گرفته است. برای بسیاری از افراد، فهم دقیق مقررات مربوط به مالیات بر نقل و انتقال ملک، نحوه محاسبه این مالیات، مهلت پرداخت و استثناهای قانونی، موضوعی پیچیده و پراُبهام است.
اگر در آستانه انتقال سند هستید یا قصد سرمایهگذاری در املاک را دارید، آگاهی از نکات کاربردی و جزئیات مالیات بر نقل و انتقال املاک میتواند مسیر پیش روی شما را شفافتر و ریسکهای معامله را کمتر کند. در این راهنما از وبلاگ بهار مسکن، مسائل رایج و کلیدی مالیات نقل و انتقال ملک را بررسی کرده و به شما کمک خواهیم کرد تا با دانش کافی و اطمینان بیشتر معامله کنید.
برای سهولت دسترسی و صرفهجویی در زمان، محتوای مقاله به صورت فایل صوتی حرفهای نیز در اختیار شما قرار دارد.
برای آشنایی کاملتر با قوانین و جزئیات انواع مالیات ملکی، مطالعه مقاله جامع "مالیات ملک در ایران (راهنمای ۱۴۰۴)" را توصیه میکنیم.

مالیات نقل و انتقال ملک چیست و چه کسانی باید آن را پرداخت کنند؟
مالیات نقل و انتقال ملک یکی از مهمترین انواع مالیاتهای مستقیم در حوزه املاک و مستغلات کشور است که در هر معامله خرید، فروش یا انتقال رسمی سند ملک، باید پرداخت شود. مالیات بر نقل و انتقال ملک، نهتنها شامل املاک مسکونی، بلکه همه انواع داراییهای غیرمنقول مانند ملک تجاری، اداری، مغازه و حتی زمینهای دارای کاربری مختلف را دربر میگیرد. به همین دلیل است که هنگام نقل و انتقال سند یک واحد تجاری یا انتقال مغازه، موضوع مالیات بر نقل و انتقال ملک تجاری یا مالیات بر نقل و انتقال مغازه نیز به دغدغه مهمی برای مالکان تبدیل میشود.
طبق قانون، مسئول پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک معمولاً فروشنده (یا انتقالدهنده) است. این مالیات، بر اساس ارزش معاملاتی ملک و طبق نرخ تعیینشده توسط سازمان امور مالیاتی کشور محاسبه و وصول میشود. نکته قابل توجه اینکه، انتقال سند املاک اداری و مالیات نقل و انتقال ملک اداری نیز قواعد خاص خود را دارد و حتی در مورد املاکی که اسنادشان هنوز قطعی نیست (بهاصطلاح ملک قولنامهای)، فرآیند مالیات نقل و انتقال ملک قولنامه ای مطابق مقررات جداگانهای انجام میشود.

بیشتر بخوانید: محاسبه عرصه و اعیان ملک
انواع مالیات نقل و انتقال ملک
مالیات بر نقل و انتقال املاک، بسته به نوع ملک و نحوه انتقال آن، به چند دسته اصلی تقسیم میشود. اطلاع از انواع مالیات نقل و انتقال ملک، میتواند از بروز ابهام و هزینههای غیرمنتظره برای فروشندگان و خریداران جلوگیری کند. در ادامه رایجترین انواع این مالیات را بررسی میکنیم:
۱. مالیات نقل و انتقال ملک مسکونی
مالیات نقل و انتقال ملک مسکونی هنگام فروش یا انتقال خانه و آپارتمان بر اساس نرخ مالیات نقل و انتقال سند تعیین میشود و پرداخت آن بر عهده فروشنده است. این مالیات نقش کلیدی در فرایند رسمی انتقال سند دارد و تا تسویه کامل مالیات نقل و انتقال ملک، انتقال قطعی سند در دفترخانه اسناد رسمی امکانپذیر نیست. همچنین مبلغ مالیات فروش خانه با توجه به ارزش معاملاتی ملک و قوانین روز محاسبه میگردد.
۲. مالیات بر نقل و انتقال ملک تجاری
مالیات بر نقل و انتقال ملک تجاری شامل مغازه، واحد تجاری در پاساژ، دفتر کار و شرکت هاست و در بیشتر موارد مبلغ مالیات با توجه به ارزش معاملاتی و نوع کاربری تعیین میگردد. اگر ملک تجاری یا مغازه بصورت مشارکتی یا بهصورت وکالتی انتقال یابد، باز هم مالیات بر نقل و انتقال مغازه بر اساس قوانین اجرا میشود.
۳. مالیات نقل و انتقال ملک اداری
برای انتقال دفاتر اداری یا ساختمانهای با کاربری اداری، مشمول مالیات نقل و انتقال ملک اداری خواهید بود که مشابه املاک تجاری بر اساس ارزش روز ملک و اطلاعات درج شده در سامانه مالیات نقل و انتقال ملک محاسبه میشود. در برخی پروژههای اداری بزرگ، موضوع معافیت یا استمهال مالیاتی نیز بسته به نوع قرارداد مطرح میشود.
۴. مالیات بر نقل و انتقال ملک صنعتی یا زمین
انتقال املاک صنعتی یا زمینهای کشاورزی و صنعتی نیز مشمول مالیات بر نقل و انتقال ملک بوده و نرخ مالیات نقل و انتقال سند باید براساس نوع بهرهبرداری یا کاربری ملک دقیقاً لحاظ گردد. در خرید و فروش زمینهای صنعتی، توجه به تغییر کاربری و عوارض مربوطه نیز در تعیین مالیات نهایی موثر است.
۵. مالیات نقل و انتقال ملک قولنامهای
در معاملات قولنامهای که هنوز انتقال قطعی سند انجام نشده، مالیات نقل و انتقال ملک قولنامه ای با توجه به تعهدنامه و مفاد قولنامه محاسبه و مطالبه میگردد. حتی اگر ثبت رسمی انجام نشود، طرفین معامله موظف به رعایت مقررات مالیاتی و پرداخت مالیات مذکور هستند، در غیر این صورت، جریمه و توقف انتقال سند در آینده بهدنبال خواهد داشت.
۶. مالیات نقل و انتقال ملک ورثهای
پس از فوت مالک و تقسیم ارث، ابتدا باید مالیات بر ارث تسویه شود و سپس هنگام فروش به غیر، مالیات نقل و انتقال ملک ورثه ای به تمام سهامداران تعلق میگیرد. وارثان برای انتقال قانونی سند به خریدار، ملزم به تکمیل فرآیند محاسبه مالیات نقل و انتقال ملک و پرداخت این مالیات هستند.
۷. مالیات نقل و انتقال ملک به فرزند یا همسر
در مواردی که ملک به فرزند یا همسر منتقل میشود، بسته به قوانین جاری، مالیات نقل و انتقال ملک به فرزند یا مالیات نقل و انتقال ملک به همسر ممکن است با معافیت یا تخفیف جزئی همراه باشد. برای استفاده از این معافیتها لازم است مدارک و نسبت فامیلی به صورت رسمی احراز گردد، در غیر این صورت مالیات به نرخ کامل مقرر دریافت میشود.
۸. مالیات نقل و انتقال املاک اوقافی و خاص
انتقال سند املاک اوقافی یا متعلق به بنیادها و نهادهای خاص، مشمول مالیات نقل و انتقال ملک با شرایط و ضوابط اختصاصی طبق آییننامههای مرتبط است. لازم است قبل از انجام هر معامله، مقررات دقیق بنیاد یا سازمان اوقاف درباره نرخ مالیات نقل و انتقال سند و مدارک خاص مربوطه استعلام و رعایت شود تا از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری گردد.

نحوه محاسبه مالیات نقل و انتقال ملک و فرمولها
یکی از پرتکرارترین پرسشهای خریداران و فروشندگان این است که مالیات نقل و انتقال ملک چقدره؟ برای پاسخ به این سوال، باید ابتدا عوامل مؤثر بر محاسبه این مالیات را بشناسیم.
فرمول اصلی محاسبه
در حال حاضر، مبنای محاسبه مالیات نقل و انتقال ملک طبق ماده ۵۹ قانون مالیاتهای مستقیم، “ارزش معاملاتی” ملک در سال انتقال به نرخ مقرر است. این ارزش معاملاتی توسط کمیسیون تقویم املاک در هر شهر و هر منطقه به صورت سالانه تعیین و اعلام میشود و با قیمت روز بازار ممکن است تفاوت زیادی داشته باشد.
فرمول کلی:
مبلغ مالیات نقل و انتقال ملک = ارزش معاملاتی روز ملک × نرخ مالیات نقل و انتقال سند
نرخ مالیات نقل و انتقال ملک در سال ۱۴۰۴
برای سال ۱۴۰۴، در اکثر شهرهای ایران، نرخ مالیات نقل و انتقال سند برابر با ۵٪ ارزش معاملاتی ملک است.
توجه داشته باشید که این نرخ برای املاک مسکونی، تجاری، اداری و حتی برای مالیات نقل و انتقال ملک قولنامه ای یا مالیات فروش خانه عموماً یکسان است، اما ممکن است استثناهایی برای املاک خاص وجود داشته باشد.
مثال عملی
فرض کنید ارزش معاملاتی یک آپارتمان طبق اعلام اداره دارایی ۲ میلیارد تومان و مورد معامله قرار گرفته است.
۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ × ۰.۰۵ = ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
در نتیجه، فروشنده باید بابت این معامله، صد میلیون تومان مالیات پرداخت کند.
نکات محاسباتی
برای املاک ورثهای، محاسبه پس از کسر مالیات بر ارث انجام میشود و سپس مالیات نقل و انتقال ملک ورثه ای دریافت خواهد شد.
انتقال به فرزند یا همسر، گاهی معاف از مالیات است، اما اگر مشمول گردد فرمول محاسبه همان خواهد بود.
مالیات بر نقل و انتقال ملک تجاری و اداری نیز در اصل بر همین فرمول استوار است، اما نرخها یا شرایط خاص هر بخش را باید استعلام کرد.
در برخی معاملات مانند مالیات نقل و انتقال ملک قولنامه ای، نحوه تعیین تاریخ انتقال و ارزش معاملاتی، فرایند جداگانهای دارد که پیشنهاد میشود قبل از اقدام با کارشناس مالیاتی مشورت کنید.

بیشتر بخوانید: برای سرمایه گذاری زمین بهتر است یا آپارتمان
چگونه نرخ و ارزش معاملاتی ملک خود را محاسبه کنیم؟
برای محاسبه دقیق نرخ مالیات نقل و انتقال سند و اطلاع از ارزش معاملاتی ملک، میتوانید مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. استعلام از سامانه سازمان امور مالیاتی:
به سایت سامانه سازمان امور مالیاتی کشور یا سامانه مالیات نقل و انتقال املاک مراجعه کنید. در بخش مربوط به “استعلام ارزش معاملاتی املاک”، با وارد کردن اطلاعات ملک (از جمله موقعیت و کد پستی)، میتوانید به ارزش معاملاتی سال جاری دست پیدا کنید.
۲. مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی:
دفاتر اسناد رسمی همواره به آخرین جداول ارزش معاملاتی املاک منطقه شما دسترسی دارند. اگر استعلام اینترنتی برای شما دشوار است یا نیاز به مشاوره بیشتر دارید، مدارک ملک را به یکی از دفترخانهها ببرید تا نرخ فعلی و مبلغ دقیق مالیات نقل و انتقال ملک شما را محاسبه کنند.
۳. توجه به منطقه و نوع ملک:
ارزش معاملاتی هر ملک بسته به منطقه، کاربری (مسکونی، تجاری، اداری و …) و سال اعلام جدول توسط کمیسیون تقویم املاک متفاوت خواهد بود. همیشه مطمئن شوید که اطلاعات مربوط به “سال جدید” را دریافت میکنید.
در نهایت، مجموع ارزش معاملاتی ملک ضربدر نرخ مالیات نقل و انتقال سند (معمولاً ۵٪ برای سال ۱۴۰۴)، مبلغ مالیات قابل پرداخت را به شما میدهد.
نکته مهم: برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، پیشنهاد میشود قبل از هرگونه نقل و انتقال یا معامله، مبلغ مالیات را با کارشناس یا مشاور مجرب حوزه املاک نیز چک کنید.

مراحل پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک
برای انجام رسمی هرگونه نقل و انتقال ملک، باید مراحل قانونی پرداخت مالیات بر نقل و انتقال ملک را بهدرستی طی کرد. انجام این فرآیند دارای جزییات مهمی است که دانستن آنها میتواند از مشکلات و تأخیر در تنظیم سند جلوگیری کند.
۱. جمعآوری مدارک موردنیاز
اولین گام برای پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک، آمادهسازی مدارک است. مدارک معمولاً شامل موارد زیر است:
اصل و کپی سند ملک (رسمی یا قولنامهای)
کارت ملی و شناسنامه مالک/فروشنده
گواهی پایان کار ساختمان (در صورت نیاز)
استعلامات لازم از شهرداری یا ادارات دیگر (در موارد خاص)
برگه انحصار وراثت برای املاک ورثهای
۲. ورود به سامانه پرداخت مالیات
تمام مراحل محاسبه و پرداخت مالیات بر نقل و انتقال ملک (اعم از اداری، تجاری، مسکونی) از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی tax.gov.ir امکانپذیر است. در این سامانه کافیست اطلاعات ملک و مشخصات مالک یا ورثه را وارد کنید تا مالیات نقل و انتقال ملک بهصورت سیستمی محاسبه شود.
۳. محاسبه و پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک
در این مرحله با وارد کردن اطلاعات کامل ملک، ارزش معاملاتی و نرخ مصوب، سامانه به طور خودکار مبلغ مالیات نقل و انتقال ملک را محاسبه میکند و سپس با درگاههای بانکی، این مبلغ پرداخت میشود.
۴. دریافت گواهی پرداخت مالیات نقل و انتقال سند
پس از پرداخت موفقیتآمیز مالیات بر نقل و انتقال ملک، گواهی پرداخت یا مفاصا حساب صادر میشود که برای تنظیم سند قطعی در دفترخانه الزامی است.
بدون دریافت این گواهی، انتقال سند قانونی امکانپذیر نیست.
۵. تکمیل انتقال سند در دفترخانه
پس از ارائه مدارک و گواهی به دفترخانه اسناد رسمی، میتوانید فرایند انتقال سند و تنظیم نهایی سند قطعی را انجام دهید. در این مرحله معمولا سردفتر دوباره آخرین استعلامها را اخذ و امضاهای لازم را دریافت میکند.
۶. مهلت پرداخت و پیامدهای تأخیر
معمولا مهلت پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک محدود است (مثلاً ده روز تا دو هفته بعد از ثبت درخواست انتقال). اگر مالیات نقل و انتقال ملک در این بازه پرداخت نشود، علاوهبر جریمه دیرکرد، فرایند انتقال سند نیز متوقف خواهد شد.

بیشتر بخوانید: فروش ملک مشاع چگونه انجام می شود
معافیتها، تخفیفها و اعتراض به مالیات نقل و انتقال ملک
در قوانین مالیاتی کشور، برای برخی موارد نقل و انتقال ملک، معافیتها و تخفیفهایی پیشبینی شده تا فشار هزینهای خانوادهها و افراد خاص تا حد ممکن کاهش یابد. همچنین امکان اعتراض به مالیات نقل و انتقال ملک نیز برای موارد اختلاف وجود دارد.
معافیتهای مالیات نقل و انتقال ملک
مالیات نقل و انتقال ملک به فرزند یا همسر:
طبق قانون، اگر شخصی ملک یا خانه خود را به صورت رسمی به فرزند یا همسرش منتقل کند، در اغلب موارد از پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک به فرزند یا مالیات نقل و انتقال ملک به همسر معاف است. البته، مستندات قانونی یا شرایط خاص (مانند سهمالارث یا نوع عقد انتقال) باید احراز گردد.
املاک وقفی و خاص:
برخی املاک وقفی یا تحت مالکیت بنیادها از پرداخت مالیات بر نقل و انتقال ملک، به شرط ارائه اسناد لازم و تأیید دستگاههای ذیربط، معاف هستند.
انتقال ورثهای:
مالیات نقل و انتقال ملک ورثه ای، به شرط پرداخت کامل مالیات بر ارث، با معافیتها یا تخفیفهایی همراه است. ورثه باید مفاصا حساب مالیاتی مربوط به ارث را دریافت و سپس برای نقل و انتقال اقدام کنند.
املاک قولنامهای:
برای مالیات نقل و انتقال ملک قولنامه ای، در شرایط خاص مثل عدم دریافت مبلغ کامل توسط فروشنده، امکان تقسیط یا معافیتهای محدود وجود دارد (نیازمند استعلام دقیق).
تخفیفهای مالیاتی
در برخی مناطق کمتر توسعهیافته، یا برای افراد خاص مثل ایثارگران، جانبازان و خانوادههای شهدا، تخفیفهای مالیاتی در پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک در نظر گرفته میشود. این موارد نیازمند دریافت تأییدیه یا معرفینامه رسمی از مراجع مربوطه است.
اعتراض به مالیات نقل و انتقال ملک
در صورتیکه مبلغ مالیات نقل و انتقال ملک تعیینشده از سوی اداره مالیات، بیش از واقعیت ارزش ملک یا خارج از ضوابط به نظر برسد، مالک یا فروشنده حق اعتراض به مالیات نقل و انتقال ملک را دارد. مسیر اعتراض شامل:
ثبت درخواست کتبی یا الکترونیک در سامانه سازمان امور مالیاتی
ارائه مستندات و مدارک مرتبط (مثلاً ارزشگذاری کارشناسی ملک)
حضور در کمیسیون حل اختلاف مالیاتی و دفاع از دلایل خود
امکان پیگیری حقوقی تا حصول نتیجه
جریمه عدم پرداخت
میزان جریمه دیرکرد:مطابق قانون مالیاتهای مستقیم، در صورت عدم پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک در مهلت مقرر، مبلغی بهعنوان جریمه دیرکرد به مالیات اصلی افزوده میشود. این جریمه غالباً ماهانه ۲.۵٪ نسبت به مبلغ مالیات پرداختنشده محاسبه میگردد و این روند تا زمان تسویه ادامه خواهد داشت.
بررسی سنوات گذشته:اگر ملکی در سالیان قبل باید منتقل میشد و مالیات آن پرداخت نشده باشد، افزون بر اصل مالیات، همه جریمههای معوقه تا زمان روز انتقال محاسبه و باید پرداخت گردد. در نتیجه احتمال افزایش قابل توجه هزینهها وجود دارد.
چه کسانی مسئول پرداخت جریمهاند؟همچون اصل مالیات، مسئولیت جریمه عدم پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک نیز عمدتاً بر عهده فروشنده بوده و بدون تسویه آن انتقال قطعی سند انجام نمیشود.

بیشتر بخوانید: پیش فروش در قم
مالیات نقل و انتقال ملک در قم (۱۴۰۴)
ساکنان شهر قم که قصد خرید، فروش یا انتقال سند ملک خود را دارند، باید نسبت به شرایط و ضوابط پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک در این شهر آگاهی کافی داشته باشند. در قم، همچون سایر شهرهای ایران، نرخ پایه مالیات نقل و انتقال املاک برای سال ۱۴۰۴ معادل ۵٪ ارزش معاملاتی ملک است. اما آنچه اهمیت دارد، تعیین دقیق ارزش معاملاتی ملک براساس جداول اختصاصی شهر قم است که هر سال توسط کمیسیون تقویم املاک و اداره امور مالیاتی استان بروزرسانی میشود.
استعلام و محاسبه مالیات املاک قم
برای اطلاع از ارزش معاملاتی ملک خود در قم:
میتوانید به دفاتر اسناد رسمی یا اداره امور مالیاتی استان مراجعه کنید.
همچنین سامانه سازمان امور مالیاتی کشور امکان استعلام آنلاین ارزش معاملاتی املاک واقع در محلههای مختلف قم را فراهم کرده است.
نکات مهم برای ساکنان قم
ارزش معاملاتی در محلات پرتقاضا مانند سالاریه، نیروگاه، صفائیه یا نیروگاه ممکن است با سایر مناطق شهر تفاوت داشته باشد. توصیه میشود قبل از تنظیم قرارداد یا انتقال سند، استعلام سال جدید جدول ارزش معاملاتی را دریافت کنید.
مالیات نقل و انتقال ملکهای قولنامهای، ورثهای یا انتقال به فرزند/همسر در قم نیز طبق قانون کلی کشور محاسبه میشود؛ اما در صورت وجود شک یا ابهام، مشورت با کارشناسان امور مالیاتی شهر قم میتواند از جریمه یا تأخیر انتقال سند جلوگیری کند.
به دلیل تنوع مناطق و تفاوت ارزش معاملاتی در استان قم، بهتر است پیش از هرگونه معامله، با کارشناسان رسمی مشورت کنید و سوابق بدهی مالیاتی یا بدهی شهرداری ملک را نیز بررسی کنید.

جمعبندی
مالیات نقل و انتقال ملک جزء اصلیترین هزینههایی است که هنگام فروش یا انتقال مالکیت املاک با آن روبرو میشوید. بر اساس قانون، پرداخت این مالیات که معمولاً ۵٪ ارزش معاملاتی ملک است، بر عهده فروشنده خواهد بود. این مالیات نه فقط املاک مسکونی، بلکه تمامی انواع ملک، از جمله املاک تجاری، اداری، مغازه، ملک قولنامهای و ورثهای، حتی انتقال ملک به فرزند یا همسر را نیز شامل میشود.
فرایند پرداخت به شکل سیستمی و از طریق سامانه مالیاتی صورت میگیرد. لازم است مدارک مربوطه را جمعآوری و در سامانه ثبت کنید تا امکان محاسبه مالیات نقل و انتقال ملک فراهم گردد. همواره به نرخ مالیات نقل و انتقال سند، مهلت پرداخت، و نکات مربوط به مدارک توجه ویژه داشته باشید.
در برخی حالات مانند انتقال ملک به فرزند و همسر یا وضعیت املاک ورثهای (پس از پرداخت مالیات بر ارث)، امکان بهرهمندی از معافیت یا تخفیف مالیات نقل و انتقال ملک وجود دارد. چنانچه رقم مالیات تعیینشده را غیرمنطقی میدانید یا اختلافی با محاسبه انجامشده دارید، این حق برای شما محفوظ است که نسبت به نتیجه اعتراض کنید.
آگاهی دقیق از قوانین و مقررات مربوط به مالیات نقل و انتقال ملک، مسئولیتها، نرخها و معافیتها میتواند از بروز مشکلات و هزینههای ناخواسته جلوگیری کند و روند انتقال سند را برای شما آسانتر نماید. انتخاب راهکارهای قانونی و مشورت با افراد متخصص، همیشه مسیر را مطمئنتر و مطبوعتر خواهد کرد.
در صورت نیاز به مشاوره تخصصی یا پاسخ به سوالات بیشتر درباره مالیات نقل و انتقال ملک، مشاورین مجموعه «بهار مسکن» همواره آماده راهنمایی و پاسخگویی به شما هستند.
سوالات پر تکرار :
ارسال نظر :
نظرات :
-
نظری برای نمایش وجود ندارد!